Nét đẹp trong lễ cưới Việt Nam

Sưu tầm, tham khảo và góp phần giữ gìn văn hóa dân tộc.

Người dân Việt Nam coi đám cưới là một việc thiêng liêng, trọng đại trong đời người…

Trình tự tiến hành lễ cưới của người Việt Nam, từ Nam chí Bắc, từ miền ngược đến miền xuôi – tên gọi có thể khác nhau, nhưng đều thống nhất như sau:

Sự mối manh: Đầu tiên phải có người trung gian, đóng vai trò bắc cầu cho hai bên gia đình… Đó thường là người đứng tuổi, có uy tín, có kinh nghiệm.

1. Lễ chạm ngõ

Được sự đồng ý của nhà gái, nhà trai đem lễ sang. Đồ lễ bắt buộc phải có là trầu, cau, rượu, chè. Phải có trầu cau mới được, vì câu chuyện trầu cau trong cổ tích Việt Nam là tiêu biểu cho tình nghĩa vợ chồng, họ hàng ruột thịt. Không có trầu là không theo lễ.

2. Lễ vấn danh (ăn hỏi)

Chữ Hán gọi chữ này là lễ vấn danh (hỏi tên tuổi, so đôi lứa). Gọi như thế thôi chứ người ta đã biết rõ rồi. Cô gái nhà nào đã nhận lễ vấn danh coi như đã có chồng (dù chưa cưới). Cô đã phải biết bổn phận rồi, và những nhà khác cũng phải biết, đừng lai vãng mối lái gì nữa. Nhân dân nói một cách mộc mạc mà rất có ý vị. Đó là ngày bỏ hàng rào. Nghĩa là con gái nhà này đã được gài, được đánh dấu rồi, xin đừng ai hỏi đến nữa. Còn một cái tên nôm na để dịch lễ vấn danh: lễ ăn hỏi.

3. Lễ cưới

- Lễ nạp tài: Là ngày nhà trai phải đem sính lễ sang nhà gái. Đồ sính lễ gồm trầu cau, gạo nếp, thịt lợn, quần áo và đồ trang sức cho cô dâu. Ý nghĩa của lễ nạp tài là nhà trai góp với nhà gái chi phí cỗ bàn, cho nhà gái và cô dâu biết đã có sẵn cho cô dâu đầy đủ. Đồ nữ trang cho cô dâu làm vốn sau này, cô có thể yên tâm xây dựng tổ ấm mới, chứ không đến nỗi sẽ gặp cảnh thiếu thốn.

Do không hiểu ý nghĩa này, mà nhiều nơi đã xảy ra nạn thách cưới. Nhà gái đòi điều kiện của cải, bù vào việc nhà mình mất người. Rồi còn xảy ra tệ nạn sau khi cô dâu về, bà mẹ chồng đã thu lại các của cải để bù vào việc đi vay mượn trước đó. Thách cưới đã thành hủ tục, giờ đây đã được bỏ đi.

- Lễ xin dâu

Trước giờ đón dâu nhà trai cử người đem trầu, rượu đến xin dâu, báo đoàn đón dâu sẽ đến.

- Lễ rước dâu

Đoàn rước dâu của nhà trai đi thành từng đoàn, có cụ già cầm hương đi trước, cùng với người mang lễ vật. Nhà gái cho mời cụ già thắp hương vái trước bàn thờ rồi cùng ra đón đoàn nhà trai vào. Cô dâu đứng sẵn để cùng với chú rể lạy trước bàn thờ, trình với tổ tiên. Sau đó hai người cùng bưng trầu ra mời họ hàng. Bố mẹ cô dâu tặng quà cho con gái mình. Có gia đình cũng lúc này bày cỗ bàn cho cả họ nhà gái chung vui. Khách nhà trai cũng được mời vào cỗ. Sau đó là cả đoàn rời nhà gái, để đưa dâu về nhà chồng. Họ nhà gái chọn sẵn người đi theo cô gái, gọi là các cô phù dâu.

- Rước râu vào nhà

Đoàn đưa dâu về đến ngõ. Lúc này, bà mẹ chồng cầm bình vôi, tránh mặt đi một lúc, để cô dâu bước vào nhà. Hiện tượng này được giải thích theo nhiều cách. Thường người ta cho rằng việc làm này có ý nghĩa khắc phục những chuyện cay nghiệt giữa mẹ chồng và nàng dâu sau này.

- Lễ tơ hồng

Cả hai họ cùng ngồi ăn uống xong, tất cả ra về, trừ người thân tín thì ở lại. Họ chờ cho cô dâu chú rể làm lễ cúng tơ hồng. Người ta cho rằng vợ chồng lấy được nhau, là do ông Tơ bà Nguyệt trên trời xe duyên cho. Cúng tơ hồng là để tạ ơn hai ông bà này. Lễ cúng tơ hồng đơn giản nhưng rất thanh lịch, không có cỗ bàn nhưng có rượu và hoa quả. Có thể cúng trong nhà, mà cũng có thể cúng dưới trời . Ông cụ già cầm hương lúc đón dâu, hoặc ông cụ già cả nhất của họ hàng, chứng kiến buổi lễ. Lạy cụ tơ hồng, rồi hai vợ chồng vái nhau (gọi là phu thê giao bái). Các đám cưới quý tộc thì việc tổ chức có quy cách hơn.

- Trải giường chiếu

Xong lễ tơ hồng, thì cô dâu chú rể cùng mọi người vào phòng cô dâu. Trong lúc này trên chiếc giường cưới đã có sẵn đôi chiếu mới úp vào nhau. Bà mẹ chồng, hoặc một bà cao tuổi khác, đông con nhiều cháu, phúc hậu, hiền từ, sẽ trải đôi chiếu lên giường, trải cho ngay ngắn, xếp gối màn cẩn thận.

- Lễ hợp cẩn

Đây là buổi lễ kết thúc đám cưới tại nhà trai. Trước giường có bàn bày trầu rượu và một đĩa bánh. Loại bánh này gọi là bánh phu thê (sau này ta đọc thành bánh xu xê). Ông cụ già đứng lên rót rượu vào chén rồi mời đôi vợ chồng cùng uống, phải cùng cạn chén, cùng ăn hết cái bánh - chỉ co hai vợ chồng, không chia cho ai, không để thừa.

Mọi người ra ngoài, để hai vợ chồng cùng tâm sự. Ở một số nhà khá giả, thiên về hoạt động văn hoá, thì những bạn bè văn chương chữ nghĩa với chàng rể còn mang hoa, thắp đền sáng rực trong phòng hợp cẩn. Họ cũng ca hát, gây tiếng động, hoặc vỗ tay, đập các khúc gỗ vào nhau. Do đó mà sau có chữ động phòng hoa chúc.

- Lễ lại mặt

Cũng gọi là ngày nhị hỉ, lễ cưới xong, sáng hôm sau, hai vợ chồng trẻ sẽ trở về nhà gái, mang theo lễ vật để tạ gia tiên. Lễ vật cũng có trầu, xôi, lơn. Bố mẹ vợ làm cơm để mời chàng rể và con gái mình. Ở một số trường hợp nếu xảy ra chuyện gì mà nhà trai không bằng lòng sau đêm hợp cẩn, thì lễ nhị hỉ lại có những chuyện không hay. Nhưng trường hợp này rất hiếm.

- Lễ cheo

Lễ cưới Việt Nam còn có một hiện tượng độc đáo, đó là lễ cheo. Lễ cheo có thể tiến hành trước nhiều ngày, hoặc sau lễ cưới một ngày. Lễ cheo là nhà trai phải có lễ vật hoặc kinh phí đem đến cho làng hay cho xóm có con gái đi lấy chồng. Lễ cưới là để họ hàng công nhận, lễ cheo là để xóm làng tiếp thu  thêm thành viên mới, tế bào mới của làng. Thật ra đây cũng là thủ tục như bây giờ chúng ta đăng ký ở Uỷ ban. Song người Việt không cho đó chỉ là thủ tục, mà là một lễ nghi hẳn hoi. Người theo chữ nghĩa sách vở thì gọi lễ cheo này là lễ lan nhai (nhiều người đọc ra là lễ lan giai). Lan nhai có nghĩa là tiền nộp cheo cho làng khi nhà trai đến đón dâu ở nhà gái.

Cách thức tổ chức, trình tự tiến hành của một đám cưới Việt Nam ngày xưa là như vậy. Những đám cưới theo kiểu mới hiện nay, theo phong trào, theo quan niệm mới (thật ra thì chưa thành quan điểm), ta cứ làm mà thực ra thì chưa ưng lắm. Gần đây đời sống của ta có tươi hơn, chuyện xã giao, chuyện theo đà cũng rầm rộ hơn, khiến cho nhiều người biết là không ổn mà vẫn cứ phải theo những kiểu cách phô trương (có cả trục lợi).

Nhìn lại các phong tục cổ truyền của đám cưới ngày xưa, phải thành thực nhận rằng nhiều người trong chúng ta chưa thật tiếp cận đúng với tinh thần, ý nghĩa nên chỉ thấy phần thiếu sót: nhiều nghi lễ phiền phức, mang tính phong kiến nặng nề; nhiều hủ tục: chuyện thách cưới, chuyện ở rể, chuyện đăng môn hộ đối… làm giảm đi ý nghĩa của hôn nhân, đám cưới phô trương cỗ bàn, khoe khoang y phục, hát xướng…

Thật ra người dân ta, ngày xưa có ưa gì những đám cưới loè loẹt đâu. Nhưng một mặt khác, lại phải thấy rằng, cách tổ chức ngày xưa quả thực có ý nghĩa sâu sắc và có những nét đẹp. Các đám cưới mới của chúng ta ngày nay, phải xin phép để nói rằng, nhiều trường hợp đã không thể hiện được cái đẹp, cái hay đã có.

Về ý nghĩa sâu sắc, có tính cách triết học, có thiên về tâm linh, người ta hiểu rằng: hôn nhân là việc hệ trọng, là thiêng liêng. Vì thế người ta thấy cần phải theo lễ. Phải gọi là lễ cưới chứ không chỉ là đám cưới suông. Lấy vợ, lấy chồng là một việc thiêng liêng của đời người. Lấy nhau vì tình, nhưng cũng còn vì nghĩa nữa. Nhiều cô cậu ngày nay chỉ biết yêu nhau mà lấy nhau, để thoả mãn sự gắn bó, có lẽ không khẳng định là dài hay ngắn.

Cưới vợ cưới chồng ở Việt Nam la có sự chứng kiến của thần thánh tổ tiên (có tơ hồng). Đó là thần quyền. Rồi phải có làng xóm, pháp luật công nhận (lễ nộp cheo. Đó là pháp quyền. Và trước nhất anh chị phải yêu nhau, phải thấy hợp nhau, hợp tuổi tác. Đó là nhân quyền. Những đám cưới có hai cô cậu biết nhau (mời bạn bè đến ăn) cũng chỉ là quan hệ cá nhân mà thôi. Chỉ biết yêu, chứ không biết đó là thiêng liêng, nên sự ràng buộc chỉ là mức độ.

Đám cưới Việt phải có trầu, cau mới thể hiện được sự ràng buộc của tình nghĩa vợ chồng và linh ứng của thần linh. “Ba đồng một mớ trầu cay – Sao anh không hỏi những ngày còn không…” là ý nghĩa như thế.

Lễ vật đám cưới truyền thống - ở các nhà bình dân – không có mâm cao cỗ đầy, không ai đếm món: mâm này năm trăm, mâm kia sáu trăm, nhà các quan to thì lắm xe đưa đón. Nhưng người dân Việt Nam biết chọn các lễ vật đẹp. Những cốm, hồng, những dây lụa chăng đường, những bài thơ, bài hát. Thật là đẹp đẽ và cảm động. Cái đẹp của lễ cưới Việt Nam là như thế.

Đọc "Chuyện ngụ ngôn"

Mời các bạn đọc hai chuyện ngụ ngôn sau cho vui.

Chim ưng và Cáo

     Chim ưng và Cáo quyết định sống với nhau như bạn bè và thoả thuận ở gần nhau cho tình bạn thêm bền chặt nhờ tình láng giềng. Chim ưng xây tổ trên ngọn cây cao còn Cáo đào hang đẻ con ngay trong những bụi cây dưới đất. Nhưng có một lần, cáo đi kiếm mồi, chim ưng đang đói bay sà xuống bụi cây vồ lấy các con cáo con và cùng với các con chim ưng con của mình ăn thịt chúng.
     Cáo về nhà, biết được điều gì đã xảy ra và rất đau đớn: đau vì các con của mình đã chết không bằng đau vì không trả được thù, vì các con thú rừng không tài nào bắt được chim ưng. Nó chỉ còn biết đứng từ xa mà cất tiếng nguyền rủa kẻ vong tình bội nghĩa kia. Kẻ sức yếu, thế cô thì có thể làm được gì hơn?
     Nhưng rồi cũng đến lúc chim ưng phải trả giá cho tình bạn bị nó chà đạp. Một người nào đó đem dê ra đồng để hiến tế. Chim ưng bay đến con vật bị hiến và tha đi bộ lòng bốc khói của nó. Và khi nó chỉ vừa mới tha về đến tổ, một cơn gió mạnh ập đến, những dây bện tổ cũ kỹ mỏng mảnh bốc lửa cháy sáng rực. Những con chim ưng con bị cháy xém rơi xuống đất. Chúng chưa thể bay lên được. Thế là Cáo chạy ra ăn thịt chúng ngay trước mắt chim ưng.
     Truyện ngụ ngôn này cho thấy kẻ phản bạn dù có thoát được sự trả thù của người bị xúc phạm nhưng cũng không tránh khỏi được sự trừng phạt của Thượng đế.

Chuyện hai con ngựa

     Ngựa Cái ngày đêm không làm lụng gì hết và chỉ tha thẩn trên cánh đồng, còn Ngựa Đực đêm đêm mới được thả đi ăn, ban ngày phải cày đất. Thấy vậy Ngựa Cái mới bảo Ngựa Đực:
     - Anh việc gì phải kéo cày? Giá tôi ở địa vị anh thì tôi không có chịu. Chủ mà lấy roi quật tôi, tôi sẽ tung vó đá lại.
     Sang ngày hôm sau, Ngựa Đực bèn nghe lời Ngựa Cái. Bác nông dân thấy Ngựa Đực trở nên ương bướng, bèn đóng Ngựa Cái vào vai cày.
     Xúi giục kẻ khác làm bậy trước tiên làm hại chính mình.

Báo động "Chứng loạn ngôn"

Bài viết cần quan tâm.

     Với mong muốn làm thế nào để con mình nói thành thạo càng nhiều ngoại ngữ càng tốt, nhiều bậc phụ huynh đã “ép” trẻ học một lúc nhiều ngôn ngữ, dẫn đến tình trạng “loạn ngôn” ở trẻ…

Ngủ cũng mơ học ngoại ngữ

     Là người có thời gian học tập và làm việc ở nước ngoài, chị Nguyễn Hồng Hạnh (ngụ phường Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội) luôn cho rằng ngoại ngữ là một trong những kỹ năng không thể thiếu để tiếp cận với thế giới. Theo quan điểm của chị Hạnh, trẻ càng nhỏ tuổi thì khả năng tiếp thu ngôn ngữ càng tốt nên chị đã quyết tâm cho cô con gái mới lên 5 tuổi học 4 thứ tiếng cùng một lúc.

     Mới đầu, việc học diễn ra khá suôn sẻ bởi những bài học đơn giản kiểu học mà chơi, chơi mà học. Nhưng sau một năm “ép” con theo đuổi giấc mơ trở thành người biết nhiều ngoại ngữ, chị Hạnh đã nhận ra mình sai lầm.

    “Hai vợ chồng tôi đều có năng khiếu về ngoại ngữ. Chồng tôi có thể đọc thông, viết thạo tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Trung Quốc và tiếng Pháp nên tôi nghĩ con gái mình có chút gene của bố. Lúc đầu việc học không có gì khó khăn bởi cháu tỏ ra là đứa trẻ có năng khiếu và thông minh. Mỗi tối chúng tôi đều dành thời gian nói chuyện với cháu bằng tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Trung Quốc.

     Tuy nhiên, thời gian gần đây cháu có biểu hiện lẫn lộn về ngôn ngữ. Do chỉ nói chuyện tiếng Anh và tiếng Pháp được với bố mẹ nên cháu vẫn nói chuyện với bà ngoại và người thân bằng tiếng Việt. Song không ít lần tôi nhận thấy trong nhiều cuộc hội thoại, cháu không tìm được từ tiếng Việt diễn đạt cho bà ngoại hiểu, nên đã sử dụng ngôn ngữ khác, nhưng lại sai và không phù hợp văn cảnh.

     Thấy cháu có biểu hiệu không bình thường, tôi đã tìm đến bác sĩ tư vấn và được biết cháu bị mắc chứng rối loạn ngôn ngữ. Hiện giờ, việc học thêm ngoại ngữ của cháu đã tạm dừng, thay vào đó hàng ngày tôi phải đưa cháu đến lớp học đặc biệt để điều chỉnh ngôn ngữ…” - chị Hạnh buồn bã cho biết.
     Chị Phạm Thu Thủy (ngụ phường Trung Hoà, quận Cầu Giấy) cũng cho rằng: “Giai đoạn tốt nhất cho trẻ học thêm ngoại ngữ song song với ngôn ngữ mẹ đẻ là từ 3 đến 10 tuổi. Trong 10 năm đầu tiên của cuộc đời, việc dạy nhạc, ngôn ngữ và những kỹ năng cuộc sống khác sẽ dễ dàng hơn. Vì vậy nếu bỏ qua giai đoạn học ngoại ngữ của trẻ ở lứa tuổi này thì quả là một sự lãng phí lớn…”.

     Do vậy, chị Thủy quyết định đầu tư cho cậu con trai lớp 1 học thêm tiếng Anh và tiếng Pháp, thậm chí cả tiếng Nhật. Bỏ ngoài tai những lời phân tích của chồng, chị Thủy hi vọng biến con trở thành thần đồng về ngôn ngữ. Tuy nhiên, do không hứng thú với việc học mà mẹ “áp đặt” nên chỉ trong một thời gian ngắn cậu bé đã sợ học ngoại ngữ.

     Cứ đến giờ giáo viên đến dạy kèm là cậu bé lại giả vờ đau bụng, rồi vào nhà vệ sinh nôn thốc, nôn tháo. “Từ giả vờ thành thật lúc nào không hay, hơn một tháng nay, cháu bỏ ăn, người gầy rộc đi vì lo lắng phải học ngoại ngữ. Thậm chí, nhiều đêm ngủ, tôi còn nghe cháu nằm mơ, miệng lẩm bẩm toàn tiếng nước ngoài mà chính tôi cũng không biết phải dịch ra thứ ngôn ngữ gì…” - chị Thủy có vẻ hối hận.

Không nên ép buộc trẻ

     Theo cô giáo Nguyễn Thị Minh Hòa, người có kinh nghiệm nhiều năm trong việc giảng dạy ngoại ngữ tại một trường tiểu học trên địa bàn quận Hai Bà Trưng, học ngoại ngữ như thế nào để phát huy tốt khả năng và tạo cho trẻ niềm thích thú, đam mê khi tham gia học tiếng mới là điều quan trọng.

     Đặc biệt, trẻ phải tìm được niềm vui thích trong việc học thì mới có kết quả. Không chỉ riêng trẻ từ 3-6 tuổi mà không ít học sinh THPT cũng thường than phiền, học tiếng Pháp khiến các em khó khăn khi phát âm tiếng Anh.

     Phương Anh, học chuyên Anh từ cấp 2, do vậy đến lớp 11 khả năng tiếng Anh của Phương Anh thuộc diện “siêu”. Không để phí thời gian, Phương Anh chuyển sang học thêm lớp tiếng Pháp nhưng cũng từ đó, cô bé nói tiếng Anh không đúng ngữ điệu, dễ viết sai từ.

     “Bản thân em đã thành thạo tiếng Anh, học ngoại ngữ thứ hai còn “trắc trở” như vậy nữa là đối với những em nhỏ mới biết nói đã bị bố mẹ bắt học đến vài ba ngoại ngữ cùng một lúc thì sẽ quá sức …” - Phương Anh chia sẻ

     Về vấn đề này, TS-BSTrần Tuấn, Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Phát triển cộng đồng, nhận xét: “Với những năm tháng đầu đời của trẻ, ưu tiên số 1 vẫn là việc phát triển ngôn ngữ mẹ đẻ. Trẻ từ 3 - 5 tuổi, các bậc phụ huynh có thể nghĩ tới việc dạy ngoại ngữ cho con, nhưng không nên gò ép chúng vào những giờ học cứng nhắc.

     Nếu quyết định cho con học ngoại ngữ ngay từ lứa tuổi này, cha mẹ cần tìm nơi hội tụ các điều kiện thích hợp như: chương trình giảng dạy phù hợp với lứa tuổi, thời gian học đều đặn, trình độ ngoại ngữ và sư phạm của giáo viên tốt. Thực tế việc học nhiều thứ tiếng cùng một lúc có thể khiến trẻ chậm nói so với những trẻ học đơn ngữ. Tuy nhiên, sự chênh lệch này chỉ là vấn đề tạm thời và không có quy luật chung.

     Việc trẻ học và kết hợp hai, thậm chí nhiều ngôn ngữ khác nhau là có hại. Bởi, nếu trẻ thường xuyên dùng kết hợp hai ngôn ngữ nhưng lại không phân biệt được chúng thì đó có thể là bằng chứng cho thấy trẻ không có khả năng học song ngữ. Nếu chỉ chú trọng dạy song song hai hay nhiều ngôn ngữ cho trẻ mà không phân biệt rạch ròi những ngôn ngữ sẽ dẫn đến tình trạng lẫn lộn ngôn ngữ, thậm chí “loạn ngôn” ở trẻ. Khi đó, bộ não trẻ không phân biệt được các ngôn ngữ khác nhau và sẽ mất đi khả năng phản xạ cần thiết khi giao tiếp.