Hoa Mai Việt Nam

 Nếu đào là hoa tiêu biểu cho Tết trên đất phương Bắc thì mai tượng trưng cho những ngày xuân ở miền Nam. Dù giàu hay nghèo, mọi gia đình đều có một cành mai trong những ngày Tết, nhiều nhà ngoài cội mai già trước sân, bàn thờ ông bà còn trưng mai trong phòng khách và cả trên phần mộ tổ tiên ngoài nghĩa trang. Bởi nó mang đậm bản sắc cho tính chất cổ truyên dân tộc. Lâu lắm rồi mai chỉ có một loại mọc hoang dã nơi núi rừng Trường Sơn với dáng vẻ hoang sơ hết sức tự nhiên và độc đáo. Dần dần cùng với sự thẩm định của thời gian cũng như những đòi hỏi thưởng ngoạn và gửi gắm tâm linh của con người, mai được người đời phát hiện và đưa về chăm sóc, thuần hóa, cho ra thứ mai vàng cực đẹp. Mai đặc biệt hơn ở chỗ là nó nở rộ vào đúng dịp Tết Nguyên Đán, cánh mai vàng rực được người ta ví như ánh vàng tinh khiết chiếu qua vào ngày đầu tiên của năm. Vì vậy, hoa mai đã trở thành nàng Xuân may mắn mang đến cho mọi nhà vào năm mới.
Hoa mai được các nhà vườn lai tạo, cấy ghép cho ra nhiều loại hoa với các màu sắc khác nhau. Đó là do công sức miệt mài của người lao động để dâng sắc đẹp cho trời. Nhưng dù thế nào thì hoa mai cũng có cấu tạo chung là thân màu nâu xám, sần sùi, khẳng khiu. Lá non lúc mới ra có màu nâu tím nhạt, sau đó chuyển sang màu xanh nhạt, khi già có màu xanh đậm. Lá mai rất dày, nhìn nó hết sức trẻ trung và tươi tắn. Cánh hoa mềm, mịn, có thể là 5 cánh, 10 hoặc 15 cánh xếp khít nhau, chồng lên nhau. Nhị hoa màu vàng.
Phân biệt 4 loại hoa mai:

1. Mai vàng hay huỳnh mai: phổ biến nhất, được trồng hay mọc tự nhiên ở rừng còi hoặc rừng thưa. Đây là họ mai cao tới 6 mét, thường trổ vào thời gian tết, hoa mọc thành chùm và có cuống dài treo lơ lửng bên cành. Hoa màu vàng, có mùi thơm nhẹ, e ấp kín đáo. Vỏ cây có vị đắng, được dùng làm thuốc khai vị. Mai vàng còn có tên là Nam Chi, do thông thường trên một cành mai những hoa ở hướng Nam nở trước.

2. Mai Tứ Quý hay Nhị độ mai, mai Đỏ: Thường được trồng làm kiểng. Lá dầy và cứng, bìa có răng, hoa 5 cánh vàng, nhiều tiểu tụy, trổ quanh năm. Đây cũng thuộc họ mai vàng nhưng sau khi cho hoa, cây lại còn cho quả màu đỏ nhạt và bóng như ngọc.

3. Mai trắng còn có tên gọi khác là Chi mai, Bạch mai: Cao tới 25 mét, thân thẳng, vỏ cây có màu hơi đỏ khi bị tróc, thường được trồng, khác với mai vàng và mai đỏ đẹp do sắc nhưng mùi thơm nhẹ, không mấy ai nhận thấy được. Bạch mai có cánh trắng nhỏ rất thơm, trái có hột cứng.

4. Mai chiếu thủy: cây nhỏ được trồng làm kiểng do cho lá đẹp và hoa thơm, không có họ hàng với ba loại hoa kể trên, cùng họ với cây Trước Đào. Lá mỏng 2 mặt cùng lớt màu, hoa nhỏ với 5 cánh trắng, cuống hoa dài xụ xuống, trồng vào núi đá non bộ. Nếu muốn ngắm hoa thì ta phải nhìn dưới nước mới tận hưởng được vẻ đẹp lạ lùng của mai chiếu thủy. Chính vì vậy mà nó mới có tên gọi đặc biệt này.

Không những mai được dân miền Nam ưa chuộng, mà còn được người xứ Bắc biết đến. Đất Bắc có một giống mai khác gọi là mai bắc, giống cây đào, cây mận thuộc họ thường. Mai bắc có nhiều loại: Giang mai, thường gặp ở bờ sông; Lãnh mai, mọc trên núi; Giả mai, gặp ở đồng bằng và Cung mai, được trồng ở ngự viên hay cung điện của ông hoàng bà chúa. Nhưng chúng mọc rất ít bởi không phù hợp với thời tiết lạnh lẽo ở đó.
Với dáng vẻ thật đơn sơ và mỏng manh, mai được người đời xếp trong những loại cây cảnh quý mà xưa nay ta vẫn thường thấy trong mảnh vườn bé nhỏ của mỗi gia đình. Người ta vẫn trồng mai, chơi mai bất kể sang hèn, trí thức hay thường dân. Đại thi hào Nguyễn Du đã ví mai như một người bạn: "Nghêu ngao vui thú yên hà - Mai là bạn cũ hạc là người quen."
Mùa đông đang tàn phai cũng chính là thời điểm những bông hoa mai đâm chồi nảy lộc với muôn điều may mắn, hạnh phúc. Trong mắt bạn, trong mắt tôi, cây mai vươn lên từ đất mẹ yêu dấu, chúng thật nhỏ bé, trong trắng, hồn nhiên, duyên dáng. Và tâm hồn ta sẽ được hé mở, "Vị tình lai kí nhất chi mai hữu biệt hoài"... cho hôm nay...cho ngày mai...cho muôn đời sau.